Vücudumuzda oluşan atık maddeleri kandan uzaklaştırmakla görevli olan böbreklerimizin içerisindeki mineral ve tuzlar bazen sert birikintiler oluştururlar. Böylece böbrek taşı (böbrek litiazisi) meydana gelir. Tek böbrekte ya da her iki böbrekte de böbrek taşı oluşabilir.
Genellikle belli bir nedeni yoktur fakat, yeterince su ve sıvı tüketmemek, az hareket etmek veya hareketsizlik gibi etmenler böbrek taşı oluşumuna sebep olabilir. Aynı zamanda genetik faktörler, aile öyküsü, yaş ve cinsiyet gibi faktörlerin de böbrek taşı oluşumunda etkileri vardır. Erkeklerde kadınlara oranla daha fazla böbrek taşı sorunu görülmektedir. Toplumda oldukça sık görülür.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşları genellikle üretere (böbrek ve mesaneyi bağlayan tüp) girdiğinde belirti göstermektedir. Üreterde bir tıkanıklığa sebep olur ve şiddetli bir ağrıyla fark edilir. Çok küçük böbrek taşları bazen ağrı ve tıkanıklık oluşturmadan idrar yoluyla dışarıya atılırlar.
Ağrı böbrek bölgesinde, sırtta, kaburgaların altında, karnın alt bölgesinde ve kasıklarda hissedilebilir. Özelikle idrar yaparken güçlük çekilir ve bu esnada ağrı daha şiddetli seyreder. İdrara çıkma ihtiyacı sık sık hissedilir fakat idrar miktarı azdır. İdrar yaparken yanma hissi oluşabilir. İdrarın kokusunda ve renginde değişikler görülebilir. Mide bulantısı ve kusma, eğer böbrek taşı bir enfeksiyona neden olduysa ateş ve titreme görülebilir. Böbrek taşı probleminin ilerlediği hastalar zamanla böbrek fonksiyonlarını kaybeder ve böbrek yetmezliği gelişebilir.
Böbrek Taşı Tanı
Böbrek taşı tanısında, bir Üroloji hekiminin detaylı muayenesinden sonra, bazı tetkikler yapılmakta ve böbrek taşı rahatsızlığı netleştirilmektedir. Kan testi, idrar testi ve görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır. Böbrek taşları genellikle röntgen filmlerinde görülür fakat bazen bütün taşlar görülmeyebilir bu nedenle bilgisayarlı tomografi kullanılarak böbrek taşları net bir şekilde incelenir. Bazı durumlarda ultrason yönteminden de yararlanılabilir.
Böbrek taşı tanısı koyulduktan sonra, böbrek taşı tedavisi taşın bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne ve tipine göre değişiklik gösterebilir. Böbrek taşları 4 mm’den küçük ise idrar yolu ile vücuttan atılabilmektedir. Küçük böbrek taşı problemlerinde evde tedavi uygulanabilir. Örneğin gün içinde bol su tüketimi böbrek taşının idrar yolu ile atılmasına fayda sağlar. Günde 2-3 litre su tüketmek üriner sistemin temizlenmesinde etkili olur. İdrar rengi sarı, koyu veya bulanık olan hastaların idrar rengi normale dönene kadar bol ve düzenli su tüketmesi önerilir.
Bu süreçte idrar yolundan dışarı atılabilecek büyüklükte olan taşların, daha kolay bir şekilde atılması için kas gevşetici ilaçlardan yararlanılabilir. Bu bölgedeki kasların gevşemesi ile, taş daha kolay ve daha ağrısız bir şekilde atılabilir. Bu sırada ağrıyı azaltmak için ağrı kesici ilaçlar da kullanılabilir. Bunun yanında bulantı ve kusmaları engelleyecek ilaçlardan da faydalanılır.
Böbrek Taşı Tedavisi
Peki, idrar yolundan atılamayacak büyüklükte olan böbrek taşları için nasıl tedavi yöntemleri uygulandığını inceleyelim;
ESWL Yöntemi: Ameliyatsız, dışarıdan uygulanan şok dalgaları ile böbrek taşlarını kırma işlemidir. Kırılan taş parçaları idrar ile vücuttan atılır. Bu işlem sedasyon veya hafif anestezi altında uygulanır. 2 cm’den küçük böbrek taşlarında uygulanan bu yöntem, ses dalgaları ile böbrek taşlarının kırılmasını sağlar.
Perkutan Nefrolithotomy(PNL) : ESWL ile kırılamayan taşlar için uygulanan yöntemlerden biridir.Kapalı bir ameliyat yöntemidir. Bu yöntem, 2 cm’den büyük ve komleks taşların tadavisinde kullanılan güncel bir yöntemdir. Genel anestezi altında yapılır ve uygulaması zordur. Bu nedenle bu konuda eğitim almış tecrübeli doktorlar tarafından yapılması öngörülür. Bel bölgesinde açılan, 1 cm’lik kesiden, böbreğin içine girilerek ulaşılan taş, bütün olarak veya parçalar halinde kırılarak dışarı çıkartılır. Bu ameliyat bir televizyon ekranına yansıtılarak yapılır.
Üreteroskopi(URS): Üreteroskop denilen aletler ile idrar yoluna girilerek uygulanan laser yardımıyla taş kırma yöntemidir. Bu aletler ince ve kıvrılabilirlerdir. Üretra, mesane ve üreter geçilerek böbreğe ulaşılır ve taş bütün olarak çıkabiliyorsa çıkarılır. Bütün olarak çıkarılamayan taşlar holmium laser yardımıyla parçalandıktan sonra idrar yoluyla atılması sağlanır. Bu işlem genel anestezi altında gerçekleştirilir. Kırılan taş parçalarının mesaneye akması için böbrekten mesaneye ulaşan bir tel (DJ stent) kullanılabilir.
Açık Böbrek Taşı Ameliyatı: Günümüzde çok az yapılmaktadır. Bunun nedeni daha kolay ve konforlu yöntemlerin gelişmiş olmasıdır. Sadece çok büyük taşa ve anormal anatomiye sahip hastalarda uygulanan bir yöntemdir. Sırta açılan bir kesiden böbreklere ulaşılır ve taş çıkarılır. Böbrek taşı rahatsızlığı olan kişiler, bol su ve sıvı tüketmeli, tuz kullanımını ve çay, kahve gibi içeceklerin tüketimini azaltmalı, mümkünse spor yaparak önlemler almalıdır. Böylece yeni taşların oluşma riski azaltılabilir.
